Хүний эрхийн хамгаалагчдын талаархи Тунхаглалыг баталсан Ерөнхий Ассамблейн А / RES / 53/144 тоот тогтоол
Хүний эрхийг хамгаалагчдын тухай Тунхаглалыг боловсруулах ажил 1984 онд эхэлсэн бөгөөд Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын тавин жилийн ойг тохиолдуулан 1998 онд Ерөнхий Ассемблей текстыг баталсан. Хүний эрхийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг олон тооны төрийн бус байгууллагууд болон зарим Улсын төлөөллийн хамтын хүчин чармайлтын үр дүн нь хүчтэй, маш хэрэгтэй, ажил хэрэгч текстийг баталгаажуулсан. Магадгүй хамгийн чухал ач холбогдол нь Тунхаглалыг зөвхөн Улс орон болон хүний эрхийг хамгаалагчдад бус, хүн бүрт хандсанд оршино. Энэ нь бид бүгдээрээ хүний эрхийг хамгаалах үүрэгтэйг хэлж, бид бүгдийг багтаасан дэлхийн нийтийн хүний эрхийн хөдөлгөөн байгааг онцлон тэмдэглэв. Тунхаглалын бүтэн нэр нь “Бүх нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн хүний эрх, үндсэн эрх чөлөөг сурталчлах, хамгаалах хувь хүн, бүлэг, нийгмийн эрх БА ҮҮРГИЙН тухай тунхаглал” юм.
Хууль эрх зүйн шинж чанар
Тунхаглал нь өөрөө зайлшгүй мөрдөх хуулийн хэрэгсэл биш юм. Гэхдээ үүнд Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пакт зэрэг заавал дагаж мөрдөх ёстой бусад олон улсын баримт бичигт тусгагдсан хүний эрхийн стандартад үндэслэсэн зарчим, эрхүүд багтсан болно. Түүгээр ч зогсохгүй Тунхаглалыг Ерөнхий Ассемблейд зөвшилцсөнөөр баталсан нь үүнийг хэрэгжүүлэх улс орнуудын маш хатуу амлалтыг илэрхийлж байгаа юм. Улс орнууд Тунхаглалыг заавал дагаж мөрдөх үндэсний хууль тогтоомж болгон батлах хандлага нэмэгдэж байна.
Тунхаглалын заалтууд
Тунхаглалд хүний эрхийн хамгаалагчдын үйл ажиллагааных нь хүрээнд дэмжлэг ба хамгаалалтыг тусгасан болно. Энэ нь шинэ эрх бий болгоогүй бөгөөд харин одоо байгаа эрхүүдийг хүний эрхийг хамгаалагчид бодит нөхцөл байдалд ашиглахад хялбар болгох үүднээс тодорхойлж өгсөн юм. Жишээлбэл, хүний эрхийг хамгаалагчдын байгууллагуудаас санхүүжилт авах, хүний эрхийн стандартууд, тэдгээрийн зөрчлийн талаар мэдээлэл цуглуулах, солилцох зэрэгт анхаарлаа хандуулдаг. Тунхаглалд улс орнуудын зарим тодорхой үүрэг, хүний эрхийг хамгаалахтай холбогдуулан хүн бүрийн хүлээх хариуцлагыг тусгасан бөгөөд үүнээс гадна үндэсний хууль тогтоомжтой хэрхэн харилцахыг тайлбарласан болно. Тунхаглалын ихэнх заалтыг дараахь догол мөрүүдэд нэгтгэн харуулав. [1] Хүний эрхийг хамгаалагчид Тунхаглалын дагуу энх тайван үйл ажиллагаа явуулах үүрэгтэй гэдгийг дахин давтан хэлэх нь чухал юм.
(а) Хүний эрхийг хамгаалагчид олгосон эрх, хамгаалалт
Тунхаглалын 1, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13-р зүйлүүд нь хүний эрхийг хамгаалагчдад дараахь эрхийг агуулсан тодорхой хамгаалалтыг өгдөг.
• Хүний эрхийн хамгаалалт, хэрэгжилтийг үндэсний болон олон улсын түвшинд эрэлхийлэх; • Хүний эрх хамгаалах ажлыг бие даан болон бусадтай хамтран хийх; • Холбоо, төрийн бус байгууллага байгуулах; • Энхтайвнаар жагсах, цуглах; • Хүний эрхтэй холбоотой мэдээлэл хайх, олж авах, хүлээн авах, хадгалах; • Хүний эрхийн шинэ санаа, зарчмуудыг боловсруулж, хэлэлцэж, тэднийг хүлээн зөвшөөрөхэд нөлөөлөх; • Нийтийн албаны асуудал эрхэлсэн төрийн байгууллагууд, агентлаг, байгууллагуудад тэдний үйл ажиллагааг сайжруулах талаархи шүүмжлэл, саналыг хүргүүлэх, хүний эрхийн хэрэгжилтэд саад учруулж болзошгүй аливаа асуудалд анхааралыг нь хандуулах; • Хүний эрхтэй холбоотой албан ёсны бодлого, хуулийн талаар гомдол гаргах, тэдгээр гомдлыг хянан үзүүлэх; • Хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр мэргэжлийн шаардлагыг хангасан мэргэшсэн хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх, бусад зөвлөгөө, туслалцаа үзүүлэх; • Үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын хүний эрхийн үүрэгтэй нийцэж байгаа эсэхийг үнэлэх зорилгоор олон нийтийн сонсгол, шүүх ажиллагаа, шүүх хуралдаанд оролцох; • Төрийн бус болон засгийн газар хоорондын байгууллагуудад саадгүй нэвтрэх ба харилцах эрх; • Үр дүнтэй нөхвөрийн үр шимийг хүртэх; • Хүний эрхийг хамгаалагчийн ажил, мэргэжлийг хууль ёсны дагуу хэрэгжүүлэх; • Хүний эрх зөрчигдөхөд хүргэсэн төрд хамааралтай хүний эрхийг зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүйд хариу арга хэмжээг хүчирхийллийн бус аргаар авах, эсхүл эсэргүүцэхэд үндэсний хууль тогтоомжийн дагуу бодитой хамгаалалт авах; • Хүний эрхийг хамгаалах зорилгоор хөрөнгө нөөц хайх, хүлээж авах, ашиглах (түүний дотор гадаадаас санхүүжилт авах).
(б) Улсуудын үүрэг
Улсууд Тунхаглалын бүх заалтыг хэрэгжүүлэх, хүндэтгэх үүрэгтэй. Гэсэн хэдий ч 2, 9, 12, 14, 15-р зүйлд төрийн гүйцэтгэх үүргийн талаар тусгайлан дурдсан бөгөөд Улс бүр дараахь үүрэг, хариуцлага хүлээх ёстойг харуулж байна.
• Хүний бүх эрхийг хамгаалах, хөхиүлэн дэмжих ба хэрэгжүүлэх;
• Түүний харьяанд байгаа бүх хүмүүс бодит байдал дээр нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн болон бусад эрх, эрх чөлөөгөө эдлэх боломжийг баталгаажуулах;
• Эрх, эрх чөлөөний үр дүнтэй хэрэгжилтийг хангахад шаардлагатай хууль тогтоомж, захиргааны болон бусад арга хэмжээг авах;
• Хүний эрхийг зөрчлийн хохирогч болсон хүмүүст үр дүнтэй нөхвөр, сэргээн эдлүүлэх арга хэмжээ авах;
• Хүний эрхийг зөрчлийн хэргийг мөрдөн байцаалтыг шуурхай, шударга явуулах;
• Тунхаглалд дурдсан эрхээ хууль ёсны дагуу хэрэгжүүлсний төлөө хүн бүрийг аливаа хүчирхийлэл, заналхийлэл, өшөө авалт, сөргөөр ялгаварлан гадуурхах, дарамтлах эсвэл дур зоргын үйлдлээс хамгаалахын тулд шаардлагатай бүх арга хэмжээг авах;
• Иргэний, улс төрийн, эдийн засгийн, нийгэм ба соёлын эрхийн талаархи олон нийтийн ойлголтыг дэмжих;
• Эрхийг хамгаалагч (омбудсман), хүний эрхийн комисс гэх мэт хүний эрхийг хөхиүлэн дэмжих, хамгаалах бие даасан үндэсний байгууллагыг бий болгох, хөгжүүлэхэд дэмжих, баталгаажуулах;
• Албан ёсны боловсрол, мэргэжлийн сургалтын бүх түвшинд хүний эрхийг заах ажлыг хөхиүлэн дэмжих, хөнгөвчлөх.
(в) Хүн бүрийн үүрэг хариуцлага
Тунхаглалд хүн бүр нийтийн өмнө болон баг дотроо үүрэг хүлээх ёстойг онцолж, биднийг хүний эрхийг хамгаалагч байхыг уриалж байна. Зүйл 10, 11, 18-д хүний эрхийг дэмжих, ардчилал, түүний институцийг хамгаалах, бусдын хүний эрхийг зөрчихгүй байх хүн бүрийн үүргийг тодорхойлдог. 11-р зүйлд бусдын хүний эрхэд нөлөөлж болзошгүй мэргэжлээр ажилладаг хүмүүсийн үүрэг хариуцлагын талаар тусгайлан дурдсан байдаг бөгөөд ялангуяа цагдаа, хуульч, шүүгч гэх мэт хүмүүст хамааралтай байдаг.
(d) Үндэсний хуулийн үүрэг
Зүйл 3 ба 4-т Хүний эрхийн хамгийн өндөр хууль эрх зүйн хэм хэмжээг хэрэгжүүлэхийг баталгаажуулах үүднээс Тунхаглалын үндэсний болон олон улсын эрх зүйтэй харилцан хамаарлыг тусгасан болно.